Zaburzenie stawu skroniowo-żuchwowego (TMD)
To szerokie pojęcie obejmujące zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego i związanych z nim struktur anatomicznych. Zaburzenie może mieć charakter wewnątrzstawowy z powodu stanu zapalnego, wewnętrznych zmian strukturalnych (przemieszczenia wewnętrzne) lub zwyrodnienia, a także pozastawowe w wyniku braku równowagi lub nadmiernej aktywności mięśni żuchwy lub mięśni szyjnych. Istnieje silna korelacja między dysfunkcją postawy kręgosłupa szyjnego a stawami skroniowo-żuchwowymi.
Jest wiele innych przyczyn powodujących ból w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego. Ważne jest postawienie dokładnej diagnozy, by zapewnić właściwe leczenie i nie przeoczyć potencjalnie poważnych problemów. W badaniach udowodniono, że mięsień skrzydłowy boczny był połączony z torebką stawową i krążkiem, co udowadnia, że mięsień ten może mieć bezpośredni wpływ na ból w stawie TMD.
Przyczyny bólu TMD
Przyczyny śródstawowe
1. Stany zapalne
w obrębie stawu są często spowodowane urazami:
– bezpośrednimi, jak uderzenie w podbródek lub szczękę,
– pośrednimi, jak uraz kręgosłupa szyjnego, intensywne żucie, zgrzytanie (bruksizm), zaciskanie szczęki, utrata wysokości zębów z powodu zużycia lub brakujących zębów.
Przy zapaleniu błony maziowej często występuje ból w spoczynku, ograniczenie ruchomości, ból przy zakończeniu ruchu.
2. Zmiany strukturalne
w obrębie stawu spowodowane są przyczynami wyżej opisanymi, a ponadto długotrwałym zaciskaniem i otwieraniem ust, na przykład w czasie zabiegu stomatologicznego lub znieczulenia ogólnego, przemieszczeniem dysku z redukcją.
Dysk stawowy może zostać przemieszczony w dowolnym kierunku, ale najczęściej przemieszcza się do przodu. Dysk zostanie przesunięty do przodu podczas otwierania ust. W pewnym momencie ruchu, dysk zmieni położenie, powodując słyszalne lub wyczuwalne kliknięcie. Szczęka często odchyla się w kierunku dotkniętej strony.
3. Zapalenie stawów
W TMD może wystąpić zwyrodnieniowe zapalenie stawów. Zmiany będą widoczne na zwykłym zdjęciu rentgenowskim często z osteofitami. MRI daje więcej informacji w projekcji z otwartą i zamkniętą buzią. Pokazuje pozycję stawu i dysku na początku oraz końcu zakresu ruchu. Po 50. roku życia można usłyszeć trzeszczenie, które potwierdza wystąpienie zmian zwyrodnieniowych.
Stan pacjenta może pogorszyć RZS, ZZSK, zakaźne zapalenie stawów i dna moczanowa.
4. Nadmierna ruchliwość może skutkować przesadnym ruchem żuchwy i krążka stawowego do przodu. Spowoduje to odchylenie żuchwy od strony dotkniętej chorobą. W TMJ zwykle słychać klikanie i może być ból lub nie. Nadmierna ruchliwość może być związana z zaburzeniami tkanki łącznej, takimi jak zespół Marfana lub stanami, takimi jak zespół Downa i porażenie mózgowe. Długotrwała nadmierna ruchliwość może powodować wydłużanie i degenerację krążka stawowego. Dysk może wtedy nie zredukować się podczas zamykania, powodując zablokowanie TMJ w pozycji otwartej. Może się to często zdarzyć po otwarciu ust do skrajnej pozycji, na przykład podczas śpiewania lub ziewania lub po długotrwałym zabiegu stomatologicznym.
Przyczyny pozastawowe bólu w okolicy twarzy
- Skurcz mięśni może powodować znaczny ból i ograniczenie ruchów żuchwy. Nazywa się to szczękościskiem. Często atakuje jeden lub więcej mięśni, zwykle mięśnie żucia, zwłaszcza żwacza skroniowego i skrzydłowego. Skurcz mięśni mogą wywołać przedłużające się zabiegi dentystyczne, w których usta były otwarte przez dłuższy czas, stres, bruksizm i nieprawidłowa postawa.
- Zaburzenie prawidłowej pozycji szyi może powodować ból szczęki. Wysunięcie głowy do przodu wywiera, pośrednio przez mięśnie szyi, znaczący ucisk na tył stawów TMD, co może wywołać obrzęk, ból i stopniową degenerację krążka międzykręgowego.
- Nadmierny skurcz mięśnia skroniowego – tendonopatia skroniowa – występuje zwykle w wyniku bruksizmu. Tuż nad łukiem jarzmowym wyczuwalna jest tkliwość i obrzęk przedniej części ścięgna skroniowego. Tkliwość ścięgna skroniowego może również objawiać się w miejscu, w którym ścięgno przyczepia się do wyrostka dziobowego – wyczuwalna tuż poniżej łuku jarzmowego, gdy szczęka jest lekko otwarta.
- Złamania żuchwy często występują w okolicy spojenia żuchwy lub szyi i kłykcia. Często dochodzi do złamania spojenia żuchwy połączonego ze złamaniem/przemieszczeniem jednego lub obu kłykci. Mechanizmem urazu może być uderzenie w szczękę lub upadek na podbródek. Leczenie można zwykle rozpocząć w ciągu tygodnia lub dwóch od operacji, aby rozpocząć wczesną mobilizację stawu skroniowo-żuchwowego i przywrócenie jego funkcji.
Diagnostyka zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego
Istnieją różne protokoły kliniczne stosowane do ustalenia diagnozy TMD, ale bardzo wiele zależy od doświadczenia i wiedzy terapeuty. Zapraszamy na wizytę diagnostyczną.
W czasie wizyty diagnostycznej zostanie zebrany obszerny wywiad, przeprowadzone będzie badanie przedmiotowe. Terapeuta obejrzy pacjenta, zbada dotykiem napięcie mięśniowe oraz obrzęk, ciepłotę. Twój fizjoterapeuta dokona oceny spazmu mięśniowego i oceni zakres ruchomości w stawie.
Jak leczyć zaburzenia stawów skroniowo-żuchwowych TMD?
Leczenie fizjoterapeutyczne ma charakter nieinwazyjny i jest bardzo skuteczne w łagodzeniu oraz kontrolowaniu TMD, nawet gdy objawy są długotrwałe i ciężkie. Przy odpowiedniej fizjoterapii większość pacjentów zauważy znaczne ustąpienie dokuczliwych symptomów w czasie od 3 do 6 tygodni.
W stanie ostrym należy postępować bardzo delikatnie, by najpierw złagodzić ból, obrzęk i spazm mięśni. Kiedy ból zaczyna ustępować, można zacząć przywracać ruch i wyrównywać ruchomość po prawej i lewej stronie szczęki. Leczenie może obejmować uwolnienie tkanek miękkich od dotkniętych mięśni i techniki mobilizacji stawów. Ważne jest również, aby leczyć wszelkie związane z tym bóle szyi i głowy. Korekcja postawy jest niezbędna i powinna dotyczyć pozycji głowy, szyi, ramion i języka. Pacjenta należy nauczyć ćwiczeń poprawiających koordynację, stabilność i ustawienie żuchwy.
Jeśli pacjent ma oznaki bruksizmu sennego, powinien przedyskutować ten problem z dentystą – czy szyna relaksacyjna byłaby dla niego odpowiednia. Szyna relaksacyjna utrzymuje nieco TMJ, gdy pacjent zaciska lub ściera zęby, zapobiegając uciskowi TMJ. Może to pomóc rozluźnić mięśnie żuchwy oraz zmniejszyć obrzęk i stan zapalny. Istnieją dowody na poparcie stosowania szyn w celu zmniejszenia długotrwałej degeneracji stawu skroniowo-żuchwowego, dysku i zębów. Inne problemy dentystyczne, które powodują ból – pośrednio przez mięśnie szyi lub nierówne żucie – to próchnica, brak prawidłowej wysokości uzębienia lub braki w uzębieniu.
Pacjenta należy nauczyć strategii, które pomogą mu radzić sobie z jego stanem. Może to obejmować edukację postawy, długotrwałe kontynuowanie domowego programu ćwiczeń. Dobre wyniki daje sen i odpoczynek, w tym odpowiednie pozycje do spania, radzenie sobie ze stresem i modyfikacja diety – dieta z miękkimi pokarmami w ostrym stanie może pomóc w łagodzeniu bólu i obrzęku. Pacjenta należy również nauczyć sposobów zmniejszania ucisku na TMJ poprzez unikanie czynności takich, jak: opieranie brody na dłoni, żucie ołówka, zaciskanie szczęki w czasie dnia, ziewanie z szeroko otwartymi ustami, obgryzanie paznokci. Niewskazane są: pokarmy do żucia, gumy do żucia, jedzenie produktów wymagających szerokiego otwarcia, jak na przykład duże hamburgery, twarde pokarmy, jak orzechy i jabłka. Sugeruje się też wczesne ćwiczenia pooperacyjne po zesztywnieniu stawu skroniowo-żuchwowego (TMJ) po operacji w znieczuleniu ogólnym.
Terapia manualna w leczeniu TMD
W badaniach wykazano, że protokoły mieszanej terapii manualnej, mobilizacji lub manipulacji górnej części szyjki, miały znaczący wpływ na kontrolę objawów TMD i poprawę maksymalnego otwierania ust. Techniki manualne obejmowały wewnątrzustne rozluźnienie mięśniowo-powięziowe, masaż mięśni żucia, manipulację oraz mobilizację górnego odcinka kręgosłupa szyjnego.
Zapraszamy na wizytę diagnostyczną do R-Cito, podczas której Twój fizjoterapeuta ustali przyczynę Twoich dolegliwości i odpowiednio dobranymi zabiegami rehabilitacyjnymi pomoże Ci przywrócić komfort życia.
AUTOR:
